UBND tỉnh đã ban hành Quyết định 3869/QĐ-UBND ngày 07/12/ 2010 thành lập Ban chỉ đạo thực hiện Đề án, Quyết định số 3870/QĐ-UBND ngày 07/12/2010 về ban hành quy chế và hoạt động của Ban chỉ đạo, Quyết định số 06/QĐ-BCĐGĐTP ngày 28/4/2011 thành lập Tổ giúp việc. Bên cạnh đó, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1366/QĐ-UBND ngày 12/7/2013 về việc thành lập Trung tâm Pháp y tỉnh Hà Giang, ban hành Kế hoạch số 55/KH-UBND ngày 13/3/2013 triển khai thi hành Luật Giám định tư pháp. Ngoài ra, Hà Giang đã tổ chức 01 lớp bồi dưỡng giám định tư pháp trên điạ bàn tỉnh.

Trước khi triển khai Đề án 258/QĐ-TTg; trên địa bàn tỉnh có 03 tổ chức (giám định pháp y; giám định pháp y tâm thần thuộc Sở Y tế tỉnh và giám định tư pháp phòng kỹ thuật hình sự thuộc công an tỉnh). Đến nay, thực hiện Luật giám định tư pháp, tỉnh Hà Giang đã thành lập Trung tâm Pháp y tỉnh trực thuộc Sở Y tế và Thực hiện Quyết định số 5151/QĐ-BYT phê duyệt quy hoạch mạng lưới tổ chức pháp y tâm thần đến năm 2020 nên UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Y tế, Sở Tư pháp bàn giao tổ chức pháp y tâm thần cho Trung tâm pháp y tâm thần khu vực miền núi phía Bắc tại tỉnh Phú Thọ.

Triển khai các văn bản về chế độ chính sách như Quyết định số 74/2009/QĐ-CP ngày 07/5/2009, Quyết định số 01/2014/QĐ-TTg ngày 01/01/2014, Thông tư số 114/2011/TT-BTC ngày 12/8/2011 của Bộ Tài chính quy định mức thu, chế độ thu, nộp, quản lý và sử dụng phí giám định tư pháp trong lĩnh vực pháp y, Thông tư số 182/TT-BTC ngày 15/12/2011 của Bộ tài chính quy định mức thu, chế độ thu, nộp, quản lý và sử dụng phí giám định tư pháp trong lĩnh vực pháp y tâm thần, UBND tỉnh Hà Giang đã chỉ đạo các cơ quan, ban ngành thực hiện tốt các chế độ, chính sách, nhằm khuyến khích tổ chức và các giám định viên hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Theo thống kê, trên địa bàn tỉnh có tổng số 74 giám định viên; UBND tỉnh bổ nhiệm 15 giám định viên tư pháp; cấp thẻ 59 giám định viên tư pháp, Bên cạnh đó, độ tuổi trung bình của giám định viên tư pháp khá cao (tuổi trung bình là 45), số giám định viên trẻ chiếm tỷ lệ thấp, điều đó đã đặt ra nhu cầu cấp bách trong việc đào tạo, bồi dưỡng bổ sung đội ngũ giám định viên kế cận, có 100% giám định viên có trình độ đại học trở lên, có khả năng nghiệp vụ giám định đáp ứng được yêu cầu thực tế, có sự hiểu biết pháp luật cần thiết cho hoạt động giám định tư pháp, đảm bảo thường xuyên, đúng theo quy định của pháp luật. Kết quả lĩnh vực pháp y 1.322 vụ việc và 16.044  yêu cầu; pháp y tâm thần 44 vụ việc; kỹ thuật hình sự 913 vụ việc, Xây dựng 03 vụ việc. Kết quả đó thể hiện vai trò và trách nhiệm, năng lực giám định cũng như kiến thức pháp luật và kinh nghiệm của giám định viên tư pháp ngày một nâng cao, cơ bản đáp ứng yêu cầu giám định của cơ quan tiến hành tố tụng tại địa phương.

Hạn chế, khó khăn, vướng mắc: Từ năm 2010 thành lập Ban chỉ đạo Đề án không được cấp kinh phí hoạt động; Cơ sở vậ chất của hầu hết các tổ chức giám định tư pháp chưa đáp ứng được yêu cầu công việc giám định đặt ra, nhất là các tổ chức pháp y còn rất thiếu thốn, lạc hậu. Hiệu quả hoạt động giám định tư pháp còn dừng lại ở mức độ nhất định, Công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động giám định tư pháp còn nhiều bất cập, mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động chưa phù hợp. Các tổ chức giám định tư pháp hoạt động theo mô hình ngành dọc, chức năng nhiệm vụ khác nhau. Quản lý về giám định tư pháp thuộc trách nhiệm của nhiều đơn vị liên quan, trong đó, Sở Tư pháp giữ vai trò đầu mối, tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, vai trò quản lý nhà nước của Sở Tư pháp chưa thực sự đi vào chiều sâu, thiếu quyết liệt; công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động giám định tư pháp hầu như còn bỏ ngỏ. Công tác phối kết hợp giữa các ngành có chức năng ở địa phương chưa thường xuyên, kịp thời. Một số ngành coi quản lý hoạt động giám định tư pháp là chức năng của ngành Tư pháp. Do đó, chưa kịp thời tham mưu triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của Trung ương liên quan đến lĩnh vực quản lý ngành.

Nguyên nhân:  Phương thức quản lý nhà nước trong lĩnh vực giám định tư pháp còn chậm được đổi mới so với sự phát triển và xã hội hoá như trong giám định tư pháp, hiện nay có các giám định viên hoạt động không thông qua tổ chức giám định tư pháp (tài chính, giao thông, xây dựng…) song phương thức quản lý hoạt động của các giám định viên này chưa cao, cơ chế thu hút chưa có, cơ chế phối hợp giữa trung ương, địa phương, giữa các ngành ở địa phương còn chậm, cơ chế đảm bảo thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong hoạt động giám định tư pháp chưa rõ ràng, chưa có phương thức phối hợp hiệu quả.

Giải pháp: Tuyên truyền, phổ biến Luật giám định tư pháp và các văn bản hướng dẫn thi hành; Củng cố và phát triển các tổ chức giám định tư pháp, đội ngũ giám định viên; Tăng cường và từng bước bảo đảm cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí cho hoạt động giám định; Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ giám định tư pháp và kiến thức pháp lý cho người giám định tư pháp và tăng cường quản lý nhà nước về giám định tư pháp. Tiếp tục rà soát, bổ sung, củng cố đội ngũ giám định viên tư pháp và người làm công tác giám định ở các lĩnh vực, phát triển đội ngũ giám định viên trẻ, tạo nguồn kế thừa trong thời gian tới. Sở Tư pháp có trách nhiệm phối hợp với các sở, ban, ngành, Trung tâm pháp y tỉnh và phòng kỹ thuật hình sự công an tỉnh xây dựng quy chế phối hợp trong trưng cầu cơ quan tiến hành tố tụng, hoạt động giám định tư pháp nhằm tạo cơ chế thuận lợi, thống nhất trong hoạt động tư pháp. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và kiến thức pháp luật cho giám định viên tư pháp. Lựa chọn các cán bộ có đủ điều kiện bổ nhiệm giám định viên tư pháp, đặc biệt ưu tiên, chú trọng giám định viên ở các lĩnh vực: Khoa học - Công nghệ, Thông tin - Truyền thông, Nông Lâm nghiệp, Công thương.

Kiến nghị: Đề nghị Ban chỉ đạo Trung ương cần có chỉ đạo, hướng dẫn thường xuyên trong hoạt động của Ban chỉ đạo cấp tỉnh.  Ban chỉ đạo cấp Trung ương cần sớm nghiên cứu, đề xuất ban hành cơ chế quản lý, phối hợp trong hoạt động giám định tư pháp; có các dự án bồi dưỡng cán bộ làm công tác giám định tư pháp theo hướng cập nhật các kiến thức mới về chính trị, pháp luật, kinh tế, xã hội; có kỹ năng nghề nghiệp cao và kiến thức thực tiễn, có phẩm chất đạo đức, có bản lĩnh; tăng cường bồi dưỡng ngắn ngày trong quá trình hoạt động, thường xuyên tổ chức việc bồi dưỡng  cho các giám định viên tư pháp. Để nâng cao chất lượng giám định tư pháp nói chung và giám định pháp y nói riêng, đề nghị Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và các bộ, ngành liên quan chỉ đạo các sở, ngành hữu quan tăng cường hoạt động kiểm tra, thanh tra chuyên môn về giám định tư pháp, đặc biệt là giám định pháp y tỉnh vững mạnh, thật sự là trung tâm nghiên cứu khoa học về pháp y trên địa bàn tỉnh đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn hiện nay.

Hoàng Thị Hồng - Sở Tư pháp tỉnh Hà Giang