Xác định vai trò quan trọng của công tác giám định tư pháp, trong những năm qua, Nghệ An luôn quan tâm chú trọng đến công tác giám định tư pháp. Vì vậy hoạt động giám định tư pháp cơ bản đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ, góp phần hỗ trợ đắc lực cho hoạt động tố tụng, giúp các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử giải quyết các vụ án được chính xác, khách quan và đúng pháp luật.
Để triển khai thực hiện Pháp lệnh Giám định tư pháp, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Tư pháp phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan tham mưu triển khai thực hiện với nhiều giải pháp đồng bộ nhằm tăng cường củng cố tổ chức và nâng cao hiệu quả công tác giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh.
Trước hết là việc củng cố kiện toàn các tổ chức giám định tư pháp. UBND tỉnh đã thành lập Trung tâm Giám định pháp y tâm thần tỉnh, Trung tâm pháp y tỉnh Nghệ An. Hai Trung tâm này hiện đã nay đi vào hoạt động ổn định. Tại Công an tỉnh có Phòng kỹ thuật hình sự được bố trí biên chế và trang bị tương đối đầy đủ để thực hiện nhiệm vụ. Ngoài lực lượng giám định viên pháp y, pháp y tâm thần, kỹ thuật hình sự, UBND tỉnh đã bổ nhiệm giám định viên tư pháp vụ việc thuộc một số lĩnh vực như: tài chính, khoa học công nghệ, văn hóa, thể thao và du lịch, xây dựng, giao thông vận tải, công thương, nông nghiệp và phát triển nông thôn. Toàn tỉnh hiện có 96 giám định viên tư pháp thuộc các lĩnh vực nêu trên và đã được Bộ Tư pháp cấp thẻ giám định viên. Thực hiện Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp” của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 258/QĐ-TTg ngày 11/02/2010, ngày 19/12/2011, UBND tỉnh đã có Quyết định số 5595/QĐ-UBND ban hành Kế hoạch tổ chức thực hiện Đề án trên địa bàn tỉnh, đồng thời đã thành lập Ban Chỉ đạo tỉnh gồm 18 thành viên do đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm Trường Ban Chỉ đạo, Giám đốc Sở Tư pháp làm phó ban trực và các thành viên là đại diện lãnh đạo các sở, ban ngành. Để tạo điều kiện cho các giám định viên yên tâm công tác, UBND tỉnh đã chỉ đạo thực hiện đầy đủ các chế độ chính sách đối với giám định viên tư pháp và người tham gia giám định của nhà nước được quy định tại các văn bản của Trung ương. Theo đề nghị của UBND tỉnh, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 34/2011/NQ-HĐND ngày 09/12/2011 về một số chính sách phát triển nguồn nhân lực y tế công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An, trong đó có chính sách thu hút bác sỹ đến nhận công tác tại Trung tâm Pháp y và Trung tâm Giám định pháp y tâm thần tỉnh để bổ sung nguồn giám định viên chuyên trách hai lĩnh vực này. Ngoài ra, Công an tỉnh còn có chính sách thu hút bác sỹ giám định pháp y bằng chính sách tiếp nhận vợ (chồng) vào công tác trong ngành công an. Các cơ quan, đơn vị có tổ chức giám định tư pháp, có giám định viên tư pháp đã tạo điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và thời gian hoạt động để các giám định viên tư pháp thực hiện tốt nhiệm vụ.
Thời gian qua các giám định viên tư pháp trên địa bàn tỉnh ở các lĩnh vực đã đáp ứng được yêu cầu giám định của các cơ quan tố tụng để phục vụ kịp thời giải quyết các vụ án. Kết quả từ năm 2009 đến 2011 giám định từng lĩnh vực như sau: Lĩnh vực kỹ thuật hình sự của Công an: 1911 trường hợp; Trung tâm Pháp y: 852 trường hợp; Trung tâm giám định pháp y tâm thần: 57 trường hợp; Riêng trong năm 2011 và 04 tháng đầu năm 2012: Giám định pháp y thuộc Sở Y tế đã thực hiện 274 vụ (khám thương tích: 126 nạn nhân, khám tử thi: 114 tử thi, khám hoãn thi hành án: 16 vụ, khám hiếp dâm: 18 vụ); Giám định pháp y tâm thần đã thực hiện 33 vụ; Phòng kỹ thuật hình sự công an tỉnh đã tiếp nhận và giám định: giám định pháp y tử thi: 126 tử thi; giám định thương tích: 216 nạn nhân; giám định pháp y qua hồ sơ tài liệu: 12 vụ; giám định vi thể: 02 vụ; giám định kỹ thuật hình sự 2779 vụ. Kết quả giám định đảm bảo tính khách quan, chính xác, chưa để xảy ra khiếu nại, tố cáo hoặc bị hủy kết quả giám định của giám định viên, số vụ việc phải giám định lại chỉ là cá biệt, chưa để xẩy ra tình trạng chậm trễ khi cơ quan tiến hành tố tụng có yêu cầu giám định. Có sự phối hợp giữa các tổ chức giám định tư pháp (pháp y của Sở Y tế với pháp y của Công an tỉnh) và giữa các giám định viên tư pháp tương đối tốt.
Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh vẫn còn gặp những khó khăn nhất định. Pháp lệnh và Nghị định của Chính phủ quy định quản lý nhà nước của UBND tỉnh, Sở Tư pháp về công tác giám định tư pháp còn mang tính chung chung, thiếu cụ thể; chưa có quy định về sự phối hợp giữa các Bộ, ngành Trung ương với UBND tỉnh, Sở chủ quản với Sở Tư pháp và các Sở, ngành liên quan trong quản lý nhà nước về tổ chức và hoạt động giám định tư pháp. Do vậy chưa có giải pháp hữu hiệu để tháo gỡ khó khăn về lực lượng giám định, cơ sở vật chất, chế độ chính sách trong công tác giám định tư pháp hiện nay, nhất là trong các lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần, kỹ thuật hình sự.
Để tăng cường và nâng cao hiệu qủa hoạt động giám định tư pháp trên địa bàn trong thời gian tới, tại cuộc họp Ban chỉ đạo thực hiện Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp” trên địa bàn tỉnh ngày 25/5 vừa qua, Đồng chí Thái Văn Hằng, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, PCT UBND tỉnh, trưởng ban chỉ đạo đã chỉ đạo tập trung thực hiện một số nhiệm vụ và giải pháp: tiếp tục tập trung tổ chức thực hiện nghiêm túc, có kết quả, hiệu quả Quyết định số 1358 của Thủ tướng Chính phủ về ban hành Kế hoạch thực hiện Quyết định 258/QĐ-TTg và Quyết định số 5595/QĐ-UBND ngày 19/12/2011 của UBND tỉnh Nghệ An ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp” trên địa bàn tỉnh. Trong đó cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến những nội dung của Đề án và các văn bản liên quan về giám định tư pháp trên các phương tiện thông tin đại chúng, báo đài địa phương, tập san Pháp luật và Đời sống của Hội đồng Phổ biến pháp luật tỉnh. Sau khi Luật Giám định tư pháp được Quốc hội thông qua, Sở Tư pháp cần tích cực phối hợp với các ngành có liên quan, các phương tiện thông tin đại chúng để tuyên truyền Luật Giám định tư pháp và các văn bản có liên quan.
Tiếp tục củng cố kiện toàn các tổ chức giám định tư pháp, phấn đấu đến năm 2020 tỉnh có ít nhất 200 giám định viên tư pháp như kế hoạch đã đề ra. Để đạt được kết quả đó thì trách nhiệm của các Sở, ban, ngành phải tiến hành rà soát, thống kê đánh giá năng lực, khả năng đáp ứng yêu cầu giám định của đội ngũ giám định viên tư pháp lựa chọn người đủ tiêu chuẩn đề nghị bổ nhiệm cấp thẻ giám định viên tư pháp để bổ sung lực lượng. Tổ chức thực hiện Nghị quyết số 34/2011/NQ-HĐND của HĐND tỉnh về một số chính sách phát triển nguồn nhân lực y tế công lập trên địa bàn tỉnh, có giải pháp tích cực sớm tuyển dụng được bác sỹ chuyên trách làm công tác giám định pháp y, pháp y tâm thần. Cần xây dựng Quy chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý hoạt động giám định tư pháp với các cơ quan tiến hành tố tụng nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước về công tác giám định tư pháp. Tổ chức tốt việc bồi dưỡng nghiệp vụ giám định tư pháp, các VBPL về công tác giám định tư pháp cho các tổ chức giám định và giám định viên tư pháp. Tiếp tục củng cố, kiện toàn cơ sở vật chất trang thiết bị cho giám định viên tư pháp. Tạo điều kiện để giám định viên tư pháp quản lý khai thác, sử dụng các thiết bị chuyên dụng của các cơ sở khoa học kỹ thuật và tổ chức chuyên môn của Sở, ngành mình vào hoạt động giám định tư pháp. Xây dựng mô hình xã hội hóa giám định tư pháp theo đặc thù của từng lĩnh vực giám định tư pháp đáp ứng được việc trưng cầu giám định của các cơ quan tố tụng và từng bước đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp theo Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị./.