Để có thêm cơ sở cho việc chỉnh lý, hoàn thiện Dự thảo Quyết định trước khi trình Thủ tướng Chính phủ, ngày 28/5/2013, Bộ Tư pháp đã tổ chức Tọa đàm về chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp và lấy ý kiến của về Dự thảo Quyết định tại Trung tâm phụ nữ và phát triển, Tây Hồ, Hà Nội.
Tham dự Tọa đàm, có đại diện một số Bộ, ngành, tổ chức ở Trung ương như Bộ Y tế, Bộ Công an, Bộ Tài chính, Bộ Thông tin và truyền thông..; cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao; các tổ chức giám định tư pháp ở Trung ương và đại diện một số Sở Tư pháp, Cơ quan cảnh sát điều tra, viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh và đại diện một số tổ chức giám định pháp y, pháp y tâm thần và kỹ thuật hình sự của một số địa phương thuộc khu vực phía Bắc.
Tại Tọa đàm, các đại biểu đã nghe phần trình bày tham luận của Văn phòng cơ quan sảnh sát điều tra Bộ Công an, Viện pháp y quốc gia, Viện pháp y tâm thần Trung ương, Viện Khoa học hình sự, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Sở Tư pháp tỉnh Vĩnh Phúc về tình hình thực hiện chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp trong thời gian qua theo Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg, trong đó nêu rõ những bất cập, khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân và những đề xuất, kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định về chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp trong thời gian tới, gắn với việc góp ý, hoàn thiện Dự thảo Quyết định thay thế Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg. Các đại biểu đều thống nhất khẳng định rằng, Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg đã là nguồn động viên to lớn đối với đội ngũ giám định viên tư pháp nói riêng, đội ngũ người làm giám định tư pháp nói chung. Tuy nhiên, trải qua 5 năm thực hiện thì mức bồi dưỡng giám định tư pháp hiện đang áp dụng ngày càng trở lên thấp và bất cập hơn với thực tế tình hình giá cả có nhiều biến động theo hướng ngày một tăng, nhất là trong thời gian gần đây. Cụ thể là kể từ ngày 01/7/2009 - thời điểm Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg có hiệu lực thi hành, đến hết tháng 12/2012 thì chỉ số giá tiêu dùng đã tăng 92% so với tháng 6 năm 2009 (Công văn số 87/TCTK-TKG ngày 04/02/2013 của Tổng cục thống kê) và cũng kể từ đó đến mức lương tối thiểu đã được điều chỉnh tăng lên từ 650.000 đồng/tháng lên 1.050.000đồng/tháng và từ ngày 01/7/2013 sẽ tăng lên đến 1.150.000đồng/tháng. Vì thế, chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp thấp duy trì trong một thời gian dài càng tạo ra sự chênh lệch rất lớn về thu nhập giữa những người làm giám định tư pháp với những người hoạt động trong cùng một lĩnh vực chuyên môn. Thêm vào đó là tình trạng các cơ quan tiến hành tố tụng chi trả chế độ bồi dưỡng giám định không đầy đủ, không kịp thời, thậm chí là nợ đọng lên nhiều tỷ đồng ở đa số các địa phương trong thời gian qua cũng như các khó khăn, vướng mắc khác trong quá trình thực hiện chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp (xác định số người, thời gian thực hiện giám định; thủ tục thanh toán, chi trả…) khiến cho ý nghĩa động viên, khuyến khích người làm giám định tư pháp của chế độ bồi dưỡng không được bảo đảm, hiệu quả của chính sách đãi ngộ, thu hút người làm giám định tư pháp bị hạn chế rất nhiều. Nguyên nhân của tình trạng nợ đọng, khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp diễn ra phổ biến ở các địa phương trong thời gian qua thì có nhiều nhưng tựu chung lại bới các lý do sau:
Một là, việc phổ biến, tổ chức quán triệt chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp theo Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg chưa được các Bộ, ngành và địa phương quan tâm chỉ đạo và thực hiện, dẫn đến nhận thức của các ngành và các cấp, cá nhân có liên quan về việc thực hiện chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp không đầy đủ, không thống nhất, mỗi nơi làm một kiểu, thậm chí còn có những hướng dẫn, chỉ đạo không đúng gây thêm vướng mắc, khó khăn trong quá trình áp dụng chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp.
Hai là, các quy chuẩn chuyên môn hoặc hướng dẫn việc áp dụng quy chuẩn chuyên môn ở hầu hết các lĩnh vực giám định tư pháp chưa được các Bộ chủ quản ban hành nên không có cơ sở cho việc áp dụng và tính số người, thời gian thực hiện giám định cho mỗi loại việc giám định, số ngày công làm giám định mức bồi dưỡng, dẫn đến mỗi nơi tính một kiểu, nơi nhiều, nơi ít, gây tranh cãi và khó khăn cho việc thanh toán, chi trả chế độ bồi dưỡng giám định.
Ba là, Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg chỉ quy định liên Bộ Tư pháp-Tài chính-Nội vụ hướng dẫn thực hiện mà không giao trách nhiệm cho các Bộ chuyên môn chủ quản hướng dẫn áp dụng chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp trong lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ, ngành đó. Vì vậy, trong quá trình tổ chức thực hiện chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp có nhiều nội dung cần phải có sự hướng dẫn của từng Bộ, ngành chủ quản đã không được hướng dẫn vì thiếu cơ sở pháp lý.
Bốn là, công tác lập dự toán, cấp phát và bảo đảm nguồn kinh phí cho việc chi trả chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp của các cơ quan trưng cầu giám định, chủ yếu là hệ thống các cơ quan điều tra chưa được quan tâm chỉ đạo và bảo đảm chi trả theo nhu cầu thực tiễn. Vì vậy, đã dẫn đến tình trạng hầu hết các cơ quan cảnh sát điều tra không đủ kinh phí chi trả chế độ bồi dưỡng bồi dưỡng giám định tư pháp, cộng với thủ tục thanh toán còn nhiều vướng mắc, khiến cho nợ đọng kéo dài từ năm này sang năm khác với nhiều tỷ đồng đã và đang diễn ra phổ biến ở hầu hết các địa phương.
Năm là, chưa kịp thời nghiên cứu, đề xuất điều chỉnh các mức bồi dưỡng giám định tư pháp cho phù hợp với sự biến động về giá cả, thị trường để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định, trong khi đó, Điều 6 của Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg quy định: “Trong trường hợp chỉ số giá tiêu dùng tăng quá 25% so với thời điểm ban hành quyết định này thì Bộ Tư pháp có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ nghiên cứu, đề xuất điều chỉnh các mức bồi dưỡng để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định”.
Đối với dự thảo Quyết định, về cơ bản các đại biểu nhất trí với nội dung cơ bản của Dự thảo. Tuy nhiên, bên cạnh đó, một số đại biểu đề nghị Cơ quan soạn thảo cần bổ sung thêm đối tượng được hưởng chế độ bồi dưỡng là Lãnh đạo các cơ quan điều tra, viện kiểm sát hoặc công an giao thông… khi phải tham gia các vụ khám nghiệm tử thi, mổ tử thi quy định của pháp luật tố tụng và các văn bản có liên quan; về mức bồi dưỡng, cũng có một vài ý kiến đề nghị tăng hơn nữa để bảo đảm sự biến động giá cả và chính sách đãi ngộ của nhà nước đối với đội ngũ người làm giám định tư pháp, nhất là trong lĩnh vực pháp y.
Buổi Tọa đàm đã kết thúc tốt đẹp với tổng số 15 lượt ý kiến của đại diện các cơ quan quản lý, các cơ quan tiến hành tố tụng (với tư cách vừa là người trưng cầu - phải chi trả, vừa là người thụ hưởng chế độ), các tổ chức giám định tư pháp, viện kiểm sát trong quá trình triển khai, thực hiện chế độ bồi cũng như đóng góp đối với Dự thảo Quyết định thay thế Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg. Các đại biểu đều bày tỏ mong muốn rằng, Dự thảo Quyết định sớm được hoàn thiện, trình Thủ ướng Chính phủ ban hành và triển khai, tổ chức thực hiện có hiệu quả trên thực tế, khắc phục được những khó khăn, vướng mắc hiện nay.
Theo kế hoạch, vào ngày 04/6/2013 tới đây, Tọa đàm về chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp phục vụ cho việc xây dựng Dự thảo Quyết định thay thế Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg sẽ được tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh.
Hải Đăng