Đề án 258 được ban hành nhằm tạo chuyển biến mạnh mẽ, đột phá về chất lượng và hiệu quả hoạt động giám định tư pháp, đáp ứng tốt yêu cầu ngày càng cao của hoạt động tố tụng, góp phần vào việc nâng cao chất lượng của hoạt động tố tụng mà trọng tâm là bảo đảm việc phán quyết của tòa án được chính xác, khách quan và đúng pháp luật, góp phần bảo đảm công lý, công bằng xã hội, đồng thời đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp bảo đảm đáp ứng yêu cầu của tổ chức, cá nhân ngoài hoạt động tố tụng, góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Để triển khai thực hiện đề án gắn với việc tổ chức thực hiện Pháp lệnh Giám định tư pháp(nay là Luật Giám định tư pháp), UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện; thành lập Ban Chỉ đạo( BCĐ), ban hành Quy chế hoạt động, trong đó phân công cụ thể trách nhiệm cho các thành viên và các ngành có liên quan. Hàng năm, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Tư pháp cơ quan thường trực BCĐ phối hợp với các sở, ban, ngành có liên quan, UBND các huyện tổ chức Hội nghị triển khai, phổ biến, quán triệt nội dung các văn bản pháp luật về giám định tư pháp đến các sở, ngành, đội ngũ giám định tư pháp, báo cáo viên pháp luật cấp tỉnh, UBND cấp huyện và các đối tượng có liên quan khác; phối hợp thực hiện, đăng tải, mở chuyên trang phổ biến, tuyên truyền các nội dung của Đề án 258, Luật giám định tư pháp và các văn bản có liên quan trên các báo địa phương, Đài PTTH tỉnh, tập san Pháp luật và Đời sống của Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật tỉnh; Thông qua “Ngày pháp luật”, các Sở, ban, ngành và UBND cấp huyện tổ chức phổ biến, quán triệt quy định của Đề án 258 và Luật Giám định tư pháp cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của đơn vị.

Trong những năm qua, đội ngũ giám định tư pháp đã tích cực tham gia các lớp đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn, dài hạn các chuyên đề nghiệp vụ giám định ở Trung ương và của tỉnh. Các giám định viên sau khi được tập huấn, đào tạo bổ túc kiến thức được cấp chứng chỉ, có đủ trình độ để tự giám định độc lập tại các địa phương trên địa bàn.

Nhằm tăng cường số lượng, nâng cao chất lượng và thu hút đội ngũ giám định tư pháp, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết, UBND tỉnh cũng đã ban hành Quyết định quy định một số chính sách phát triển nguồn nhân lực y tế công lập trên địa bàn tỉnh, trong đó có chính sách thu hút bác sỹ đến nhận công tác tại Trung tâm pháp y và Trung tâm giám định pháp y tâm thần tỉnh. Việc triển khai các quy định về chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp được thực hiện nghiêm túc theo quy định của pháp luật;

Công tác kiểm tra chỉ đạo luôn được quan tâm chú trọng. Từ năm 2012 đến hết năm 2015, UBND tỉnh đã tổ chức 11 Đoàn kiểm tra liên ngành là thành viên Ban Chỉ đạo – Lãnh đạo các Sở, ngành – tiến hành kiểm tra tình hình thực hiện hoạt động giám định tư pháp tại 03 đơn vị cấp tỉnh và 20 đơn vị cấp huyện. Qua hoạt động kiểm tra đã đánh giá những kết quả đạt được, nắm bắt những khó khăn, vướng mắc và bất cập nảy sinh trong quá trình triển khai thực hiện Đề án, Luật Giám định tư pháp và các văn bản có liên quan tại một số huyện, thành, thị và một số đơn vị cấp tỉnh để kịp thời kiến nghị các giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện đầy đủ, có hiệu quả Đề án, Luật Giám định tư pháp năm 2012 và Kế hoạch hàng năm của Ban Chỉ đạo đã đề ra.

Trên địa bàn tỉnh có 03 tổ chức giám định tư pháp công lập (Trung tâm Giám định Pháp y tỉnh, Trung tâm Giám định pháp y tâm thần tỉnh trực thuộc Sở Y tế và Phòng Kỹ thuật hình sự trực thuộc Công an tỉnh) và 07 tổ chức giám định tư pháp theo vụ việc (trong đó có 04 đơn vị trực thuộc Sở Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, 02 đơn vị thuộc Sở Tài nguyên & Môi trường và 01 đơn vị là tổ chức tư nhân) ; có 145 giám định viên tư pháp được bổ nhiệm; 24 người giám định tư pháp theo vụ việc. Từ năm 2010 đến nay, đã thực hiện giám định 5.195 vụ việc pháp y, 1.147 vụ việc pháp y tâm thần, 7.095 vụ việc kỹ thuật hình sự và 08 vụ việc liên quan đến lĩnh vực tài chính-thuế.

Nhìn chung, việc tổ chức thực hiện Đề án 258, Luật Giám định tư pháp và các văn bản hướng dẫn có liên quan đã được Ủy ban nhân dân tỉnh triển khai kịp thời nên công tác giám định tư pháp trên địa bàn dần đi vào nề nếp. Công tác kiểm tra về tổ chức và hoạt động giám định tư pháp đã được Ban Chỉ đạo quan tâm, thực hiện, đảm bảo đúng thời gian, tiến độ và nội dung theo Kế hoạch đã đề ra. Kết luận giám định cơ bản đáp ứng yêu cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng.

Hoạt động giám định tư pháp đã góp phần quan trọng trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, tránh oan sai; là biện pháp hữu hiệu để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị cáo, người bị hại, các bên đương sự trong vụ án hình sự, dân sự, hành chính.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả thì công tác này vẫn còn những hạn chế và khó khăn vướng mắc đó là:

Do đặc thù của công việc giám định, điều kiện, môi trường làm việc không thuận lợi, nhất là lĩnh vực pháp y, trong khi trách nhiệm lại nặng nề, nên rất khó khăn trong việc đào tạo tuyển dụng người làm công tác giám định.  Vì vậy, chính sách thu hút bác sĩ làm giám định viên tư pháp theo Nghị quyết số 34/2011/N Q-HĐND ngày 09/12/2011 của Hội đồng nhân dân tỉnh và Quyết định số 17/2012/QĐ-UBND ngày 17/02/2012 của UBND tỉnh vẫn chưa thực sự có hiệu quả;

Số lượng và chất lượng đội ngũ thực hiện giám định tư pháp, đặc biệt là giám định trong lĩnh vực xây dựng, ngân hàng, đất đai, tín dụng, cổ vật … còn rất hạn chế;

Thiếu quy định, hướng dẫn về thù lao giám định, làm cơ sở cho việc chi trả tiền công giám định cho người làm giám định là người không hưởng lương từ ngân sách nhà nước;

Quy định về điều kiện bổ nhiệm giám định viên tư pháp còn cao như: Người được bổ nhiệm giám định viên tư pháp phải có trình độ đại học trở lên và đã qua thực tế hoạt động chuyên môn ở lĩnh vực được đào tạo từ đủ 05 năm trở lên. Trường hợp người được đề nghị bổ nhiệm giám định viên pháp y, pháp y tâm thần, kỹ thuật hình sự đã trực tiếp giúp việc trong hoạt động giám định ở tổ chức giám định pháp y, pháp y tâm thần, kỹ thuật hình sự thì thời gian hoạt động thực tế chuyên môn từ đủ 03 năm trở lên; Đối với người được đề nghị bổ nhiệm giám định viên tư pháp trong lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần và kỹ thuật hình sự phải có chứng chỉ đã qua đào tạo hoặc bồi dưỡng nghiệp vụ giám định. Như vậy sẽ gây khó khăn cho việc giới thiệu nguồn giám định viên pháp y nhất là các giám định viên pháp y kiêm nhiệm đang thực hiện nhiệm vụ ở các cơ sở y tế tuyến huyện;

Việc Trung tâm Giám định Pháp y tâm thần tỉnh có quyết định giải thể và các vụ việc giám định tâm thần được thực hiện tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương tại Hà Nội sẽ gây nhiều khó khăn cho các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án: chi phí thực hiện trưng cầu giám định cao hơn, quãng đường di chuyển xa hơn, mất nhiều thời gian trưng cầu hơn …

Ghi nhận những kết quả đại được và nhằm biểu dương khen thưởng các tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong hoạt động giám định tư pháp tại hội nghị UBND tỉnh đã tặng bằng khen cho 4 tập thể và 9 cá nhân.

 Kết luận hội nghi đồng chí Lê Xuân Đại yêu cầu để nâng cao hiệu quả công tác giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh, trong thời gian tới cần thực hiện một số nhiệm vụ và giải pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến những nội dung của Đề án, Luật Giám định tư pháp và các văn bản có liên quan trên nhiều hình thức đa dạng, phong phú, để cá nhân, tổ chức hiểu hết được vị trí, vai trò, ý nghĩa của hoạt động giám định tư pháp;

Tiếp tục tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, nâng cao kỹ năng thực hiện công tác giám định tư pháp cho đội ngũ giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh. Củng cố, kiện toàn đội ngũ giám định tư pháp.

Thứ hai, các cơ quan chuyên môn của tỉnh phối hợp với Sở Tư pháp tiếp tục rà soát, thống kê đánh giá năng lực, khả năng đáp ứng yêu cầu giám định của đội ngũ giám định tư pháp do ngành mình quản lý trình UBND tỉnh kiện toàn cụ thể; lựa chọn người đủ tiêu chuẩn đề nghị bổ nhiệm giám định viên tư pháp để bổ sung lực lượng , rà soát, lập và công bố danh sách đội ngũ giám định tư pháp theo vụ việc trên nhiều lĩnh vực, đáp ứng yêu cầu giám định tư pháp phục vụ hoạt động tố tụng.

Thứ ba, có các giải pháp tích cực để tổ chức thực hiện tốt Nghị quyết số 34/2011/NQ-HĐND về chính sách thu hút tuyển dụng các bác sỹ chuyên trách làm giám định viên pháp y.  

Thứ tư, các cơ quan chuyên môn phối hợp với Sở Tư pháp tiếp tục đánh giá thực trạng cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ hoạt động giám định hiện có để xây dựng kế hoạch đầu tư, kinh phí hoạt động, trang bị cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ giám định tư pháp.

Thứ năm, tăng cường công tác kiểm tra, chỉ đạo, hướng dẫn đối với hoạt động giám định tư pháp ở các lĩnh vực để có chỉ đạo hướng dẫn kịp thời trong tổ chức thực hiện./ 

Nguyễn Quế Anh