Với nhiều giải pháp đồng bộ và tích cực sau hai năm thực hiện Đề án, hoạt động giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh đã có một bước đổi mới và nâng cao trong tổ chức hoạt động xây dựng cơ sở vật chất và thực hiện chế độ chính sách đối với công tác giám định tư pháp. Cụ thể, UBND tỉnh đã thành lập Trung tâm pháp y, Trung tâm giám định pháp y tâm thần tỉnh, hai trung tâm ổn định dần về tổ chức đang đi vào hoạt động; Phòng Kỹ thuật hình sự Công an tỉnh trang thiết bị phương tiện hoạt động từng bước được tăng cường, là một trong những đơn vị mạnh về cơ sở vật chất trong lực lượng Công an toàn quốc; Ngoài lực lượng giám định viên pháp y, pháp y tâm thần, kỹ thuật hình sự, UBND tỉnh đã bổ nhiệm giám định viên tư pháp vụ việc thuộc một số lĩnh vực như: tài chính, khoa học công nghệ, văn hóa, thể thao và du lịch, xây dựng, giao thông vận tải, công thương, nông nghiệp và phát triển nông thôn. Toàn tỉnh hiện có 106 giám định viên tư pháp đã được Bộ Tư pháp cấp thẻ giám định viên. Đội ngũ giám định viên, cán bộ nhân viên phục vụ công tác giám định được bổ sung, bố trí đủ dần về số lượng, đảm bảo chất lượng trên tất cả các lĩnh vực theo quy định của Pháp lệnh giám định tư pháp. Việc thực hiện chế độ chính sách theo quy định mới đã được thực hiện ở các đơn vị cấp tỉnh. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ những người làm công tác giám định tư pháp đã được quan tâm hơn trước, nâng dần nhận thức, tầm quan trọng của công tác giám định tư pháp tại các cấp, các ngành, các cơ quan chức năng và trong cán bộ nhân dân. Công tác kiểm tra về tổ chức và hoạt động giám định tư pháp đã được Ban Chỉ đạo chú trọng. Trong năm 2012 đã tổ chức được 3 đoàn kiểm tra công tác giám định tư pháp tại  7 huyện 3 ngành; Sự phối hợp của các tổ chức giám định và giám định viên với các cơ quan tiến hành tố tụng, nhất là với cơ quan điều tra của Công an cấp tỉnh, cấp huyện tương đối đồng bộ, hạn chế chậm trễ trả lời kết quả giám định. Các cơ quan, đơn vị có tổ chức giám định tư pháp, có giám định viên tư pháp (Bệnh viện đa khoa tỉnh, các Bệnh viện tuyến huyện) đã tạo điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và thời gian hoạt động để các giám định viên thực hiện nhiệm vụ được giao. UBND tỉnh đã chỉ đạo thực hiện đầy đủ các chế độ chính sách đối với giám định viên tư pháp và người tham gia giám định của nhà nước được quy định tại các văn bản của Trung ương. HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 34/2011/NQ-HĐND ngày 09/12/2011 về một số chính sách phát triển nguồn nhân lực y tế công lập trên địa bàn tỉnh Nghệ An, trong đó có chính sách thu hút bác sỹ đến nhận công tác tại Trung tâm Pháp y và Trung tâm Giám định pháp y tâm thần tỉnh để bổ sung nguồn giám định viên chuyên trách hai lĩnh vực này. Ngoài ra, Công an tỉnh còn có chính sách thu hút bác sỹ giám định pháp y bằng chính sách tiếp nhận vợ (chồng) vào công tác trong ngành công an. Các cơ quan, đơn vị có tổ chức giám định tư pháp, có giám định viên tư pháp đã tạo điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và thời gian hoạt động để các giám định viên tư pháp thực hiện tốt nhiệm vụ.

Trong 2 năm thực hiện đề án (2011-2012) đã thực hiện được về giám định pháp y 574 trường hợp, trong đó 326 trường hợp thương tích, 214 giám định tử thi, 45 trường hợp giám định vi thể, hiếp dâm, hoãn thi hành án; Giám định pháp y tâm thần 52 trường hợp giám định pháp y tâm thần, 103 trường hợp giám định sức khỏe tâm thần, khám sức khỏe kết hôn với người nước ngoài 224 trường hợp, điều trị phạm nhân 8 trường hợp; Giám định kỹ thuật hình sự  nhận và giám định 3292 vụ, 12.279 yêu cầu trên 12 lĩnh vực, trong đó riêng giám định pháp y tử thi 250 vụ, giám định pháp y thương tích 554; ngoài ra còn giám định hàng trăm tử thi bị tai nạn giao thông. Kết quả giám định tư pháp của các tổ chức giám định tư pháp ở các lĩnh vực đáp ứng yêu cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng phục vụ điều tra, truy tố, xét xử giải quyết vụ án. Việc thực hiện giám định đảm bảo yếu tố khách quan, chính xác, đáp ứng cơ bản về thời gian, chưa để xẩy ra khiếu nại, tổ cáo liên quan đến công tác giám định

Nhìn chung hoạt động giám định tư pháp cơ bản đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ, góp phần hỗ trợ đắc lực cho hoạt động tố tụng, giúp các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử giải quyết các vụ án được chính xác, khách quan và đúng pháp luật

Hạn chế tồn tại và vướng mắc:

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh vẫn còn gặp những khó khăn nhất định. Việc triển khai thực hiện Đề án một số nội dung kế hoạch đề ra chưa đạt mục đích, yêu cầu; công tác tuyên truyền pháp lệnh và các văn bản hướng dẫn có liên quan chưa nhiều, đặc biệt là tuyến huyện, cơ sở. Chưa tổ chức được nhiều đợt tập huấn nghiệp vụ cho các giám định viên; kết quả giám định vụ việc chưa nhiều. Việc bố trí giám định viên pháp y tại địa bàn huyện mỗi huyện chỉ có 01 người nên gặp khó khăn trong việc trưng cầu của cơ quan tiến hành tố tụng khi giám định viên này vì lý do phải vắng mặt không thể tham gia. Xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị phương tiện làm việc cho các tổ chức giám định so với yêu cầu thực hiện nhiệm vụ vẫn đang rất bất cập, chưa đáp ứng phục vụ nhiệm vụ ;Mối quan hệ phối hợp giữa cơ quan tiến hành tố tụng với tổ chức giám định tư pháp vẫn còn bộc lộ những hạn chế nhất định. Việc thực hiện chế độ chính sách cho giám định viên pháp y cấp huyện, điều tra viên, kiểm sát viên cấp huyện khi tham gia giám định, điều tra các vụ tai nạn giao thông, các vụ án chưa được hưởng chế độ, thanh toán chế độ theo đúng quy định hiện hành

Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại là do vướng từ thể chế. Quy định của Pháp lệnh Giám định tư pháp, Nghị định hướng dẫn của Chính phủ về quản lý nhà nước của UBND tỉnh, Sở Tư pháp, các Sở, ngành liên quan còn chung chung, thiếu cụ thể, chưa tạo ra được hiệu lực cao trong quản lý nhà nước của các cơ quan chức năng về tổ chức và hoạt động giám định tư pháp. Các Bộ chủ quản Trung ương chưa có văn bản liên ngành hướng dẫn để làm cơ sở tổ chức thực hiện ở cấp tỉnh (về tổ chức giám định, giám định viên, cơ sở vật chất,  chế độ chính sách). Các văn bản hướng dẫn của Bộ, ngành để chỉ đạo triển khai tổ chức thực hiện Đề án theo Quyết định 258/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ chậm ban hành hoặc ban hành nhưng thiếu cụ thể dẫn tới lúng túng trong tổ chức thực hiện (Bộ Công an chưa có hướng dẫn cụ thể cho Công an tỉnh trong việc thanh toán, chi trả cho giám định viên pháp y khi giám định tử thi do tai nạn giao thông, việc hiểu thanh toán chi trả chế độ bồi dưỡng cho giám định viên pháp y còn khác nhau giữa Trung tâm pháp y với các cơ quan tiến hành tố tụng khi tham gia Hội đồng khám nghiệm).

Trong tổ chức thực hiện vẫn gặp những khó khăn do nguồn kinh phí cho xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị, điều kiện hoạt động đối với các tổ chức giám định tư pháp, cơ quan quản lý nhà nước lĩnh vực giám định tư pháp chưa được đảm bảo theo yêu cầu. Đội ngũ giám định viên tư pháp chủ yếu là kiêm nhiệm hoặc bố trí chuyên trách nhưng không tiếp nhận được cán bộ (lĩnh vực pháp y), do đó thời gian hoạt động thiếu chủ động; điều kiện vật chất, trang thiết bị đảm bảo cho hoạt động giám định tư pháp đang gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn.

Nhiệm vụ và giải pháp trong năm 2013

Để tăng cường và nâng cao hiệu qủa hoạt động  giám định tư pháp trên địa bàn trong thời gian tới, tại cuộc họp Ban chỉ đạo sơ kết 2 năm  thực hiện  Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp” trên địa bàn tỉnh ngày 15/1/2013 vừa qua, Đồng chí Thái Văn Hằng, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, PCT UBND tỉnh, trưởng ban chỉ đạo đã chỉ đạo tập trung thực hiện một số nhiệm vụ và giải pháp:

Tổ chức thực hiện nghiêm túc, đầy đủ, hiệu quả Quyết định số 258/QĐ-TTg ngày 11/02/2010 của Thủ tướng Chính phủ; Kết luận của Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại Thông báo số 351/TB-VPCP ngày 12/10/2012 của Văn phòng Chính phủ; Kế hoạch số 5595/KH-UBND ngày 19/12/2011 và Kế hoạch số 741/KH-UBND ngày 25/12/2012 của UBND tỉnh Nghệ An về thực hiện Luật Giám định tư pháp đúng  mục đích, yêu cầu, nội dung, hình thức, tổ chức thực hiện đã được đề ra tại Kế hoạch này. Cụ thể, tổ chức Hội nghị cấp tỉnh triển khai phổ biến Luật Giám định tư pháp và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật cho các Thành viên Ban Chỉ đạo tỉnh, Lãnh đạo các Sở, ngành liên quan, đội ngũ Giám định viên tư pháp, Người giám định tư pháp theo vụ việc, Báo cáo viên pháp luật tỉnh, cán bộ chủ chốt các cơ quan tiến hành tố tụng cấp tỉnh, cấp huyện; tuyên truyền Luật Giám định tư pháp bằng các hình thức khác phù hợp với từng đối tượng, địa bàn (biên soạn, phát hành Tập san chuyên đề Luật Giám định tư pháp; thông qua trang thông tin điện tử của UBND tỉnh, của các cơ quan để giới thiệu, phổ biến nội dung Luật Giám định tư pháp; xây dựng phóng sự, chuyên đề, mở chuyên trang trên Đài phát thanh truyền hình tỉnh và Báo Nghệ An). Cùng với việc phổ biến Luật Giám định tư pháp, tiếp tục tuyên truyền phổ biến Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp”, thời gian triển khai ngay sau khi Bộ Tư pháp tổ chức tập huấn toàn quốc.

Tiếp tục củng cố, kiện toàn các tổ chức giám định tư pháp. Căn cứ tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp rà soát, thống kê, đánh giá năng lực, khả năng đáp ứng yêu cầu giám định của đội ngũ giám định viên tư pháp hiện có để đề nghị UBND tỉnh kiện toàn bổ sung đội ngũ giám định viên tư pháp thuộc lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần, kỹ thuật hình sự. Chuyển số giám định viên tư pháp vụ việc hiện có tại các lĩnh vực khác sang lập danh sách người giám định tư pháp theo vụ việc, có bổ sung thêm các Sở, ngành: Kế hoạch và Đầu tư; Thông tin và Truyền thông; Chi nhánh Ngân hàng nhà nước tỉnh Nghệ An trước đây chưa có giám định viên tư pháp. Sau khi có văn bản hướng dẫn thi hành Luật Giám định tư pháp, các Sở, ngành phối hợp Sở Tư pháp đề nghị UBND tỉnh miễn nhiệm giám định viên tư pháp đối với những người đã nghỉ hưu, chuyển công tác khác.

Tổ chức tập huấn trang bị kiến thức pháp luật kịp thời cho giám định viên và người giám định theo vụ việc để đáp ứng tốt nhiệm vụ. Tổ chức thực hiện nhiệm vụ giám định tư pháp đúng quyền và nghĩa vụ đã được Luật Giám định tư pháp quy định để thực hiện tốt nhiệm vụ giám định tư pháp khi có yêu cầu, bảo đảm kịp thời, khách quan, chính xác, không để xẩy ra vi phạm trong hoạt động giám định tư pháp

Chuẩn bị cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện làm việc và bố trí đội ngũ giám định viên để đủ điều kiện thực hiện nhiệm vụ giám định pháp y theo quy định của Luật Giám định tư pháp.Xây dựng cơ sở vật chất, trang cấp thiết bị, phương tiện đảm bảo cho hoạt động giám định tư pháp;  thực hiện tốt chế độ chính sách cho giám định viên tư pháp, người giám định vụ việc và những người tham gia giám định theo đúng quy định của nhà nước.

Xây dựng kế hoạch, chương trình, nội dung, thời gian kiểm tra công tác giám định tư pháp năm 2013 để thành lập các Đoàn kiểm tra thực hiện công tác kiểm tra cấp huyện và các đơn vị của tỉnh./.

Nguyễn Quế Anh- PGĐ- Sở Tư pháp Nghệ An