Thực hiện Quyết định số 258/QĐ-TTg ngày 11/02/2010 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác giám định tư pháp” (gọi tắt là Đề án), UBND tỉnh Hòa Bình thành lập Ban chỉ đạo thực hiện Đề án ở tỉnh Hòa Bình (gọi tắt là Ban Chỉ đạo) gồm 18 thành viên, do một đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng ban, Giám đốc Sở Tư pháp làm Phó Trưởng ban và 16 Ủy viên là đại diện lãnh đạo các Sở, Ban, Ngành hữu quan. Sở Tư pháp là cơ quan Thường trực Ban chỉ đạo.

Triển khai tích cực

Ban Chỉ đạo đã ban hành Quy chế hoạt động và Kế hoạch thực hiện Đề án ở tỉnh (giai đoạn 2011-2015). Với vai trò cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo, Sở Tư pháp đã chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan, UBND cấp huyện tiếp tục lồng ghép, tuyên truyền pháp luật về giám định tư pháp và mục tiêu, nhiệm vụ của Đề án đến các địa phương, cơ sở. Rà soát đội ngũ giám định viên, cử Giám định viên tham dự các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ do các Bộ, Ngành Trung ương tổ chức. Phối hợp lựa chọn nhân sự, thẩm định hồ sơ, tham mưu cho Chủ tịch UBND tỉnh bổ nhiệm 3 giám định viên trong lĩnh vực Kỹ thuật hình sự và Pháp y; Phối hợp với các Sở, Ngành chủ quản tổ chức trao thẻ giám định viên cho các giám định viên tư pháp theo quy định.

Để phát triển hoạt động giám định pháp y trong ngành, Công an tỉnh đã tuyển dụng bổ sung 1 cán bộ làm công tác pháp y tại Phòng Kỹ thuật hình sự; bảo đảm cơ sở vật chất, phương tiện và các điều kiện cần thiết khác cho Phòng Kỹ thuật hình sự thực hiện giám định, đáp ứng yêu cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng. Sở Y tế đã tạo điều kiện để Trung tâm pháp y khai thác, sử dụng máy móc, thiết bị chuyên dụng của Bệnh viện đa khoa tỉnh vào hoạt động giám định pháp y. Sở Xây dựng tham mưu cho UBND tỉnh đề xuất và được Bộ Xây dựng công nhận, công bố Trung tâm kiểm định chất lượng công trình xây dựng (Sở Xây dựng) là tổ chức chuyên môn có chức năng thực hiện giám định tư pháp xây dựng.

Hiệu quả đạt được

Đến nay, tỉnh Hòa Bình có 3 tổ chức thực hiện chức năng giám định tư pháp là: Trung tâm Pháp y (Sở Y tế), Phòng Kỹ thuật hình sự (Công an tỉnh), Trung tâm kiểm định chất lượng công trình xây dựng (Sở Xây dựng); có giám định viên hoạt động trong lĩnh vực Giám định tư pháp về xây dựng, môi trường.

Toàn tỉnh cũng có 50 giám định viên tư pháp (có 13 người hoạt động chuyên trách- tăng 3 giám định viên so với năm 2010) và 37 Giám định viên kiêm nhiệm. Riêng giám định Pháp y có 30 giám định viên (6 người hoạt động chuyên trách). Giám định Kỹ thuật hình sự có 10 giám định viên chuyên trách. Còn lại là giám định viên kiêm nhiệm, hoạt động trong các lĩnh vực giám định: Kế toán- Tài chính, Môi trường; Văn hóa phẩm- Nghệ thuật; Khoa học- Kỹ thuật; Xây dựng.

Trong 2 năm (2011- 2012), Phòng Kỹ thuật hình sự giám định 802 vụ (ma tuý 272 vụ; pháp y tử thi 281 vụ;  pháp y thương tích 181, còn lại là các vụ việc về kỹ thuật hình sự). Trung tâm Pháp giám định 205 vụ. Các kết  luận giám định đã đáp ứng được các yêu cầu của các cơ quan tiến hành tố tụng; phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp.

Nhưng vẫn khó về cả về nhân lực và kinh phí

Bên cạnh những kết quả nêu trên, việc thực hiện Đề án ở tỉnh Hòa Bình hiện cũng còn rất nhiều khó khăn, hạn chế, mà trở ngại lớn nhất chính là nhận thức, nhân lực và kinh phí thực hiện.

Tuy đã tuyên truyền khá mạnh về tổ chức và hoạt động giám định tư pháp trước yêu cầu cải cách tư pháp và đấu tranh phòng, chống tội phạm, nhưng nhiều cấp, nhiều ngành vẫn chưa thấy được tầm quan trọng của hoạt động giám định tư pháp. Một số ngành (trong đó có cả các ngành thành viên Ban Chỉ đạo), vẫn coi giám định tư pháp là việc của riêng ngành tư pháp, nên thiếu sự phối hợp, thiếu sát sao trong thực hiện các nhiệm vụ được phân công theo Kế hoạch. Ngay như Ngành Y tế- ngành chủ lực trong quản lý tổ chức và phát triển hoạt động giám định pháp y, nhưng sau 2 năm thực hiện Đề án, Ngành Y tế gần như chưa có động thái tích cực đối với hoạt động này. Trong khi Luật Giám định tư pháp đã quy định: Chỉ có Giám định viên pháp y của Trung tâm pháp y mới có quyền giám định thương tích, còn giám định pháp y trong ngành Công an chỉ giám định tử thi, nhưng đến thời điểm nảy, Trung tâm Pháp y cũng chỉ có 3 giám định viên chuyên trách thì 2 người sẽ nghỉ hưu trí trong năm 2013 và 2014, nhưng đa số nhân viên đang công tác tại đơn vị này lại chưa đủ hội tụ điều kiện theo quy định để bổ nhiệm Giám định viên pháp y. Các bác sĩ đang công tác tại các Bệnh viện Đa khoa, các Trung tâm trực thuộc ngành Y tế, dù đủ điều kiện, nhưng không ai muốn làm Giám định viên. Ngay cả đội ngũ giám định viên pháp y kiêm nhiệm cũng gần như chưa tham gia hoạt động giám định tư pháp (vì Trung tâm Pháp y chưa yêu cầu). Đây thực sự là điều đáng lo ngại về hoạt động pháp y trong thời gian tiếp theo. Các lĩnh vực giám định: Xây dựng, Môi trường, rất khó lựa chọn được người tham gia làm công tác giám định tư pháp. Vì những cán bộ đủ điều kiện đều không muốn tham gia làm Giám định viên tư pháp do công việc chuyên môn nhiều, vì các yêu cầu giám định phức tạp; lĩnh vực giám định không có tổ chức chuyên môn; không có trang thiết bị phục vụ công tác giám định.

Bên cạnh đó, kinh phí cho hoạt động Giám định tư pháp cũng là vấn đề hết sức khó khăn. Hiện tại, Trung tâm Pháp y vẫn phải làm việc nhờ một đơn vị cùng ngành y (vì chưa có trụ sở riêng). Việc thanh toán các chế độ cho Giám định viên tư pháp theo quy định không phải lúc nào cũng được thực hiện kịp thời, nên cũng khó thu hút được nhân lực tham gia làm công tác giám định tư pháp.

Tại Hội nghị sơ kết 2 năm thực hiện Đề án, các ngành thành viên Ban Chỉ đạo cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế trong thực hiện Đề án (nhưng ngay tại Hội nghị này, ngành Y tế cũng không dự họp), nên việc bàn định để tháo gỡ những khó khăn cho hoạt động Giám định tư pháp nói chung, giám định pháp y nói riêng, cũng chưa có lời giải đáp hữu hiệu. Tất cả đều đang chờ sự chủ động phối hợp tích cực của các ngành khi triển khai thực hiện Luật Giám định tư pháp. Vì đây là lĩnh vực khó khăn, phức tạp, nếu thiếu sự phối hợp của một ngành hữu quan thôi, thì việc thực hiện cũng khó đạt hiệu quả tốt nhất./.

Minh Ngọc