Ngày 20-6-2014, Quốc hội thông qua Luật công chứng, thay thế Luật công chứng năm 2006 và sẽ có hiệu lực từ ngày 1-1-2015. Luật công chứng năm 2014 có 10 chương và 81 điều, trong đó có nhiều quy định đáng chú ý như mở rộng phạm vi công chứng, tiêu chuẩn bổ nhiệm công chứng viên, về tổ chức hành nghề công chứng… Luật cũng bổ sung nhiều quy định mới như nguyên tắc hành nghề, tổ chức xã hội – nghề nghiệp của công chứng viên, giá trị pháp lý của văn bản công chứng, quyền và nghĩa vụ của công chứng viên, phí công chứng, thù lao công chứng. Để quy định chi tiết các điều của Luật, Quốc hội đã giao Chính phủ xây dựng Nghị định quy định chi tiết một số điều khoản cụ thể để làm cơ sở cho việc tổ chức thực hiện.

Dự thảo Nghị định được xây dựng gồm 5 chương, 41 điều, tập trung quy định các điều khoản gồm: phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng; thủ tục chuyển đổi Phòng công chứng thành Văn phòng công chứng; quy định về hợp nhất, sáp nhập Văn phòng công chứng; thủ tục chuyển nhượng Văn phòng công chứng; quy định điều kiện về trụ sở  và chính sách ưu đãi đối với Văn phòng công chứng; quy định về niêm yết việc thụ lý công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản, văn bản khai nhận di sản; quy định về bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên; tổ chức xã hội - nghề nghiệp của công chứng viên; hiệu lực thi hành Nghị định.

Tại hội thảo, các đại biểu đã tập trung vào trao đổi những vấn đề: tổ chức nghề nghiệp ngành công chứng, chức năng tư vấn của công chứng viên, trong đó, đi sâu đánh giá những điều khoản quy định trong dự thảo như: nguyên tắc thực hiện chế độ tài chính; thủ tục đăng ký hoạt động của Văn phòng Công chứng; con dấu mới của tổ chức hành nghề công chứng; bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên... Các đại biểu cung dành nhiều thời gian thảo luận quy định việc chuyển đổi Phòng Công chứng thành Văn phòng Công chứng; việc chuyển nhượng Văn phòng Công chứng; hợp nhất, sáp nhập Văn phòng công chứng …

Theo các đại biểu, việc chuyển đổi các Phòng công chứng thành Văn phòng công chứng là một xu hướng tất yếu nhằm thực hiện lộ trình xã hội hóa hoạt động công chứng đã được Luật công chứng năm 2014 quy định và nhằm tạo môi trường bình đẳng trong hoạt động công chứng với tính chất là dịch vụ công. Tuy nhiên, đây là vấn đề mới cả lý luận và thực tiễn, đồng thời có ảnh hưởng đến lợi ích của nhà nước, của bản thân người lao động đang làm việc tại các Phòng công chứng và của cả người dân đã thực hiện các dịch vụ công chứng tại các Phòng công chứng này. Do đó, để đảm bảo quá trình chuyển đổi được hiệu quả, rất cần xác định những yêu cầu, mục tiêu và nguyên tắc cho quá trình này. Theo quan điểm các Sở Tư pháp, việc chuyển đổi phải đảm bảo hài hòa lợi ích của các bên liên quan, phải công khai minh bạch, dân chủ và có tính kế thừa nhằm duy trì sự ổn định trong hoạt động công chứng tại các đơn vị chuyển đổi. Muốn vậy, pháp luật phải tiên liệu và tạo được một hành lang pháp lý đủ sức điều chỉnh được tất cả những vấn đề pháp lý sẽ nảy sinh trong quá trình chuyển đổi.

Đối với quy định thủ tục chuyển nhượng Văn phòng công chứng, dự thảo Nghị định quy định về thành phần hồ sơ, trách nhiệm và quyền hạn, thời hạn giải quyết của Sở Tư pháp, UBND cấp tỉnh; quy định đối với người chuyển nhượng phải cam kết tự nguyện chuyển nhượng, còn người muốn nhận chuyển nhượng phải cam kết sẽ kế thừa toàn bộ quyền và nghĩa vụ của Văn phòng công chứng. Dự thảo Nghị định cũng quy định thủ tục về đăng ký hoạt động đối với Văn phòng công chứng đã được chuyển nhượng và thông báo bằng văn bản cho các cơ quan, tổ chức sau khi Văn phòng công chứng đã được chuyển nhượng được cấp giấy đăng ký hoạt động. Về nội dung này, các đại biểu đề nghị dự thảo Nghị định cần có quy định cụ thể chuyển nhượng Văn phòng công chứng, đồng thời đề xuất trình tự, tủ tục chuyển nhượng Văn phòng công chứng. Ngoài ra, dự thảo Nghị định cần có quy định khuyến khích việc đăng ký chuyển nhượng Văn phòng công chứng để công chứng viên nhận chuyển nhượng Văn phòng công chứng tự giác tuân theo. Cần bổ sung quy định xử phạt việc chuyển nhượng Văn phòng công chứng không đăng ký trong Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp và xử phạt trong lĩnh vực thuế đối với hành vi kê khai giá chuyển nhượng thấp hơn thực tế hoặc chuyển nhượng nhưng không nộp thuế.

Nhân dịp tổ chức hội thảo, Bộ Tư pháp đã tặng bằng khen cho 2 tập thể và 12 cá nhân có thành tích xuất sắc, đột xuất trong quá trình xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển các tổ chức hành nghề công chứng ở Việt Nam đến năm 2020 và triển khai việc gia nhập Liên minh Công chứng quốc tế.

Quang Minh