Thực hiện Quyết định số 250/QĐ-TTg ngày 28/02/2018 Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp, Cục Bổ trợ tư pháp chủ trì, phối hợp với đơn vị chức năng của Bộ, ngành, cơ quan có liên quan nghiên cứu, xây dựng dự thảo Đề án đẩy mạnh xã hội hóa giám định tư pháp trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng và các lĩnh vực khác theo quy định của Luật giám định tư pháp. Để có thêm cơ sở cho việc hoàn chỉnh dự thảo Đề án, Cục Bổ trợ tư pháp đã tổ chức Tọa đàm để lấy ý kiến Dự thảo Đề án đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp theo quy định của Luật giám định tư pháp và trao đổi, thảo luận, cho ý kiến đối với một số nội dung khác có liên quan tại thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 06/8/2018.

     Tham dự Tọa đàm có đại diện 08 Sở Tư pháp (Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng, Cần Thơ, Bình Dương, Bà Rịa Vũng Tàu, Tây Ninh, An Giang. Riêng Đà Nẵng có gửi tham luận nhưng không cử người tham gia Tọa đàm); một số Sở Tài chính, Sở Xây dựng, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Cục Thuế, một số giám định viên tư pháp trong lĩnh vực xây dựng, tài chính, văn hóa, ngân hàng và một số cơ quan tiến hành tố tụng khu vực phía Nam dưới sự chủ trì của đồng chí Vũ Văn Đoàn - Phó Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp.
     Tại Tọa đàm, đại diện một số Sở Tư pháp, cơ quan tiến hành tố tụng, Sở ngành chuyên môn, người giám định đã trình bày tham luận và trao đổi, thảo luận một cách thẳng thắn, cởi mở về dự thảo Đề án cũng như kiến nghị nhiều vấn đề có liên quan với mong muốn bảo đảm hiệu quả hoạt động giám định tư pháp, đáp ứng tốt yêu cầu của hoạt động tố tụng, với tổng số 12 ý kiến tập trung vào các vấn đề chính sau đây:
     1. Sự cần thiết, phạm vi đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp
     Tất cả các đại biểu tham dự Tọa đàm đều bày tỏ sự đồng tình, nhất trí cao về sự cần thiết phải đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp ở những lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng, văn hóa theo quy định của Luật giám định tư pháp nói riêng theo dự thảo Đề án, bởi vì đó là xu thế và cũng là giải pháp giảm tải cho các Bộ, ngành chuyên môn trong điều kiện thu gọn bộ máy, tinh giản biên chế hiện nay.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, nhiều đại biểu đề nghị cần phải mở rộng phạm vi cho phép thành lập Văn phòng giám định tư pháp ở những lĩnh vực khác mà xã hội thực sự có nhu cầu như giám định tài liệu, dấu vết cơ học trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự... thì việc xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp mới khả thi và thực sự phù hợp với yêu cầu thực tế, quy luật cung cầu của thị trường. Để làm được điều đó thì cần phải sửa đổi Luật giám định tư pháp và Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp theo hướng mở rộng phạm vi xã hội hóa cho phù hợp với tình hình thực tế, bảo đảm cơ sở chính trị và pháp lý cho việc đẩy mạnh xã hội hóa trên thực tế.
Đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nên có phần kiến nghị thêm về đề xuất sửa đổi Luật giám định tư pháp và Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp theo hướng mở rộng phạm vi xã hội hóa ngay trong dự thảo Đề án để Thủ tướng Chính phủ biết được vấn đề này.
     2. Về tên gọi của dự thảo Đề án
     Đại diện Sở Tư pháp thành phố Hồ Chí Minh và một số đại biểu đề nghị: tên gọi của dự thảo Đề án không nên liệt kê các lĩnh vực giám định theo Đề án 250 vì như vậy vừa chi tiết, dài dòng mà thiếu sự khái quát, do đó, nên được chỉnh lý thành: “Đề án đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp theo quy định của Luật giám định tư pháp” bảo đảm phù hợp với quy định của Đề án 250, vừa có tính khái quát và phù hợp với cách viết tên gọi của Đề án hơn.
     Bên cạnh đó, dự thảo Đề án cần bổ sung một đoạn nói về phạm vi đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp ở lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng, văn hóa theo quy định của Luật giám định tư pháp.
     3. Các hình thức xã hội hóa cần đẩy mạnh
     Nhiều đại biểu cho rằng, bên cạnh việc đẩy mạnh thành lập Văn phòng giám định tư pháp thì cần tính đến việc huy động, thu hút các chuyên gia giỏi, tổ chức chuyên môn có năng lực tốt ở các lĩnh vực, ngành nghề (nhất là ở khu vực tư nhân, ngoài nhà nước) tham gia vào hoạt động giám định phục vụ hoạt động tố tụng. Có như vậy thì sẽ khả thi và phù hợp với thực tế hơn, bởi vì việc thành lập Văn phòng giám định tư pháp là không đơn giản từ điều kiện đối với cá nhân người có nhu cầu thành lập, vấn đề trụ sở, trang thiết bị, phương tiện giám định, cơ chế tài chính bảo đảm hoạt động của Văn phòng giám định cũng chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, bảo đảm cơ sở pháp lý cho việc tính, thu, trang trải chi phí hoạt động. Đặc biệt là ở lĩnh vực xây dựng, với tính chất đặc thù đòi hỏi đa chuyên ngành trong mỗi vụ việc và đầu tư trang thiết bị chuyên dụng rất lớn, trong khi số lượng vụ việc thì ít (cả nước mỗi năm có khoảng 40-50 vụ), không đủ công việc cho hoạt động thường xuyên, liên tục trong năm và phải di chuyển trang thiết bị chuyên dụng đi đến hiện trường xa xôi, chi phí vận chuyển rất lớn, nên sẽ không có khả thi cho việc thành lập Văn phòng giám định tư pháp.
     Ngay cả lĩnh vực tài chính, ở thành phố Hồ Chí Minh đã có 1 Văn phòng được thành lập nhưng hoạt động cầm chừng, rất ít khi được cơ quan tiến hành tố tụng trưng cầu (khoảng 2 vụ/năm) mặc dù nhu cầu giám định về tài chính ngày càng nhiều nhưng cơ quan tiến hành tố tụng chỉ hướng đến trưng cầu Sở, ngành chuyên môn với tâm lý như vậy sẽ yên tâm, bảo đảm về chất lượng cũng như có cơ chế công vụ để kiểm soát, hạn chế việc sai lệch trong hoạt động giám định.
     4. Các giải pháp đẩy mạnh xã hội hóa
     Ngoài các giải pháp đẩy mạnh xã hội hóa trong dự thảo Đề án như ban hành quy trình giám định chuẩn ở các lĩnh vực, ban hành quy định về định mức kinh tế - kỹ thuật, định mức chi phí giám định ở các lĩnh vực, tăng cường bồi dưỡng kiến thức pháp lý và nghiệp vụ giám định, tăng cường thanh tra, kiểm tra hoạt động giám định tư pháp..., thì đại biểu tham dự Tọa đàm còn đề nghị bổ sung một số giải pháp sau đây:
     - Về hoàn thiện thể chế: (1) đề nghị sửa đổi Luật giám định tư pháp và các văn bản có liên quan hoặc ban hành quy định mới về chế độ ưu đãi, thu hút các tổ chức chuyên môn có năng lực tốt tham gia hoạt động giám định tư pháp như được miễn, giảm thuế hoặc ưu tiên trong đấu thầu cung cấp dịch vụ chuyên môn cho nhà nước, chứ không chỉ riêng Văn phòng giám định tư pháp mới được miễn thuế; (2) cần có chế độ, chính sách chi trả chi phí giám định tư pháp cho tổ chức, cá nhân chuyên môn thực hiện phù hợp với mức giá dịch vụ chuyên môn trên thị trường và có các biện pháp khắc phục tình trạng chậm, nợ  tiền chi phí giám định của các cơ quan tiến hành tố tụng; (3) bỏ quy định về chứng thực chữ ký của người giám định tư pháp khi được trưng cầu đích danh trong Luật giám định tư pháp vì khi đã tin tưởng, trưng cầu cá nhân đó rồi thì không nên bắt người ta phải đi chứng thực chữ ký làm gì cả, hơn nữa quy định này mâu thuẫn với nguyên tắc bảo đảm bí mật về kết quả giám định tư pháp của người làm giám định; (4) đổi mới cơ chế dự toán, cấp phát và bảo đảm nguồn kinh phí bảo đảm chi trả chi phí giám định theo cơ chế thị trường dịch vụ chuyên môn ở các lĩnh vực cho các cơ quan tiến hành tố tụng, nhất là hệ thống cơ quan điều tra và phải do Bộ Công an chủ trì, thay vì chỉ là “Bố trí nguồn kinh phí chi trả chi phí giám định theo cơ chế giá dịch vụ chuyên môn ở các lĩnh vực xã hội hóa” do Bộ Tài chính chủ trì như dự thảo Đề án; (5) có chính sách, cơ chế khen thưởng, tôn vinh đặc thù cho những cá nhân, tổ chức có thành tích, tích cực hoạt động giám định tư pháp, phục vụ đắc lực cho hoạt động tố tụng; (6) sửa đổi chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp cho phù hợp với thực tế; (7) cần có hướng dẫn về cơ chế phối hợp liên ngành trong thực hiện giám định khi có liên quan nhiều Bộ, Sở, ngành chuyên môn với nhau.
     - Về một số giải pháp cụ thể khác: (1) với lĩnh vực xây dựng thì cần có chính sách, giải pháp huy động, thu hút mạng lưới các Trung tâm kiểm định chất lượng xây dựng ở các địa phương trong cả nước tham gia vào hoạt động giám định tư pháp, thay vì thành lập Văn phòng giám định tư pháp về xây dựng - không phù hợp thực tế, cần có chế độ ưu đãi với các đơn vị xây dựng khi thực hiện giám định. Có như vậy mới bảo đảm tính khả thi; (2) với lĩnh vực tài chính thì nên thu hút, huy động các tổ chức thẩm định giá, kiểm toán, tài chính kế toán tham gia vào hoạt động giám định theo cơ chế khi nào có nhu cầu thì cơ quan tố tụng trưng cầu thì sẽ khả thi; (3) đối với các cán bộ chuyên môn ở các Bộ, Sở chuyên môn khi được phân công làm nhiệm vụ giám định thì cần được bảo đảm về thời gian, được giảm việc chuyên môn thì mới có điều kiện thực hiện nhiệm vụ giám định; (4) cần có cơ chế bảo đảm tính độc lập, khách quan của tổ chức làm giám định khi mà họ vừa là cơ quan quản lý và vừa là cơ quan được trưng cầu thực hiện giám định, như thuế, tài chính, ngân hàng...; (5) cần có hướng dẫn, quy định cụ thể về cơ sở, cách tính, mức và bảo đảm thực hiện nghiêm túc về bảo đảm thanh toán đầy đủ, hợp lý các chi phí cần thiết tham dự phiên tòa cho người giám định của các tòa án khi triệu tập, (vì chi phí giám định chỉ bao gồm các chi phí cần cho việc thực hiện giám định và hiện nay các tòa án không quan tâm và thực hiện trách nhiệm này); (6) cần tăng cường tập huấn kiến thức pháp lý và nghiệp vụ giám định cho người làm giám định, trong đó cần chú trọng hơn đến việc tham dự phiên tòa và cách trình bày, bảo vệ kết quả giám định tại phiên tòa; tập huấn cho cả người tiến hành tố tụng để bảo đảm thực hiện tốt trách nhiệm và nghĩa vụ của cơ quan trưng cầu; (7) tăng cường cơ chế thông tin, phối hợp giữa các cơ quan tố tụng trưng cầu giám định với các cơ quan, tổ chức thực hiện giám định ngay trong quá trình trưng cầu, thực hiện giám định và đánh giá kết luận giám định.
    Trên cơ sở những nội dung trao đổi, thảo luận và kiến nghị nêu trên của đại biểu tham dự Tọa đàm, Cục Bổ trợ tư pháp sẽ nghiên cứu, chỉnh lý dự thảo Đề án, báo cáo Lãnh đạo Bộ Tư pháp để tổ chức lấy ý kiến dự thảo Đề án bằng văn bản các Bộ, ngành, địa phương, tổ chức họp Tổ soạn thảo và tiếp tục các bước tiếp theo để trình Thủ tướng Chính phủ theo kế hoạch./.